Walery Goetel – Rektor AGH i wieloletni Przewodniczący Stowarzyszenia Wychowanków AGH
- Szczegóły
- Kategoria: numer 5
- 09 listopad 2010
Walery Goetel należy do sztandarowych postaci Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Przez ponad 50 lat swej działalności zawodowej i społecznej kształtował jej dzieje pełniąc w uczelni wiele bardzo ważnych funkcji organizacyjnych i naukowych.
Jako geolog z wykształcenia i zamiłowania kierował Katedrą Geologii Ogólnej i Paleontologii, a następnie – po jej podziale – Katedrą Geologii najpierw na Wydziale Górniczym, a później po 1950 roku na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym AGH.
Obok zasadniczego profilu swoich zainteresowań, sprawował wiele ważnych funkcji wybieralnych: w latach 1929–1930 prodziekana, a potem w okresie 1930–1934 dziekana Wydziału Górniczego. W roku 1933 i 1938 był dwukrotnie wybierany rektorem Akademii Górniczej, ale ze względu na niezgodną z ówczesną polityką rządu RP demonstrowaną publicznie sympatią polsko-czechosłowacką, wybór nie został zatwierdzony przez Ministerstwo Oświecenia Publicznego. Funkcję rektora uczelni objął dopiero po kolejnym trzecim wyborze w 1939 roku w przeddzień wybuchu wojny światowej 1939–1945. Stał się w ten sposób w wyniku zawirowań historycznych rektorem trudnych czasów Akademii Górniczo-Hutniczej (1939–1950), jak to trafnie i pięknie określił Z. Wójcik w swej monografii poświęconej W. Goetlowi w 2009 roku. Czas ten z konieczności spożytkował bardzo owocnie naprzód na ratowanie majątku i kadr uczelni w czasie okupacji nazistowskiej niemieckiej, kiedy przez szereg lat 1940–1944 kierował na Krzemionkach w Krakowie Szkołą Górniczo-Hutniczo-Mierniczą z obsadzoną przez siebie kadrą nauczającą AG (akcja ratowania personelu), a później w latach 1945–1950 wypromował i doprowadził do realizacji perspektywiczny dalekosiężny plan rozwoju uczelni, czego efekty odczuwamy do dziś w istniejących strukturach i funkcjonujących kierunkach rozwoju AGH.
Walery Goetel dzięki swoim walorom osobistym był wybitnym opiekunem młodzieży studenckiej (kurator SSAG), a po skończeniu zadań rektorskich objął z wyboru funkcję przewodniczącego Stowarzyszenia Wychowanków AGH, którą pełnił przez kolejne prawie 20 lat aż do chwili swej śmierci w 1972 roku.
Stowarzyszenie zawdzięcza swemu ówczesnemu przewodniczącemu szybki rozwój, utworzenie rozległej struktury kół terenowych rozsianych po całym kraju, a przede wszystkim zaś ukształtowanie bliskich, ciepłych wręcz serdecznych stosunków panujących między absolwentami zatrudnionymi w przemyśle oraz kadrą wychowawców i personelem dydaktyczno-naukowym macierzystej uczelni w Krakowie. Tradycja powtórnej immatrykulacji absolwentów z okazji 50-lecia rozpoczęcia studiów została wypromowana przez W. Goetla jako przewodniczącego Komitetu 50-lecia AGH w 1969 roku.
Profesor W. Goetel był postacią wielowymiarową o bardzo szerokim spektrum zainteresowań. Swoją uwagę i czas dzielił równomiernie i efektywnie na wiele dziedzin zainteresowań.
W okresie przed 1939 rokiem, jako stosunkowo młody człowiek rozwijał przede wszystkim swoje zainteresowania zawodowe. Był geologiem po doktoracie na Uniwersytecie Wiedeńskim (promotor – prof. W. Uhlig), który w stosunkowo krótkim czasie uzyskał habilitację na UJ i związał początki swej pracy ze środowiskiem geologicznym uniwersytetu, jako prywatny docent. Prace badawcze z tego okresu wniosły znaczący wkład w rozpoznanie budowy geologicznej Tatr, zwłaszcza ich osłony mezozoicznej. Tatry stanowiły ponadto ulubiony poligon dla działalności turystycznej i alpinistycznej prof. Walerego Goetla, który był także ratownikiem górskim w zespole M. Zaruskiego, twórcy TOPR.
W Zakopanem W. Goetel znalazł swą miłość – przyszłą żonę Marię Skłodowską, bratanicę M. Skłodowskiej-Curie.
Góry, zwłaszcza zaś turystyka górska w szerokim rozumieniu oraz dbałość o zachowanie nienaruszonego ich piękna, stały się poza badaniami geologicznymi w Tatrach, główną dziedziną zainteresowań W. Goetla. Dał temu wyraz angażując się w działalność organizacyjną na rzecz piękna gór. Był wiceprezesem (od 1916), później Prezesem Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (1936–1947), redaktorem naczelnym i współzałożycielem „Wierchów” – czasopisma poświęconego sprawom gór i turystyki górskiej, zapoczątkował pionierskie prace na rzecz utworzenia transgranicznych parków narodowych: w Tatrach, Pieninach i w masywie Babiej Góry. W tym także czasie zaczyna się ujawniać u Walerego Goetla szczególne zainteresowanie ochroną przyrody, które doprowadzi w późniejszych latach do sformułowania zasad sozologii i sozotechniki – nauki o ochronie przyrody i jej zasobów. Jego uznany autorytet w tym zakresie sprawił, że od 1922 roku sprawował urząd Przewodniczącego Państwowej Rady Ochrony Przyrody (PROP).
Profesor Walery Goetel ujawnił także skłonność do działalności politycznej, co zostało wykorzystane miedzy innymi przez władze państwowe. W latach 1919–1920 pełnił funkcję przewodniczącego Komitetu Plebiscytowego spisko-orawskiego, a później (1921–1927) komisarza rządu RP dla delimitacji granicy polsko-czechosłowackiej na obszarze Tatr i Orawy. Był także delegatem rządu RP dla umów granicznych polsko-czechosłowackich, a ponadto członkiem Rady Miasta Krakowa.
Obok tych ważnych i czasochłonnych funkcji, wypełniał z pełnym zaangażowaniem swoje zadania w macierzystej uczelni, którą godnie przy tym reprezentował, o czym świadczą kolejne wybory i ważne funkcje pełnione na Wydziale Górniczym oraz w składzie władz rektorskich.
Z Akademią Górniczą związał się w momencie jej założenia od 1920 roku, kiedy to objął funkcję kierownika Katedry Geologii Ogólnej i Paleontologii, jako nowomianowany profesor nadzwyczajny, a po trzech latach profesor zwyczajny (1923).
Intensywnie rozwijana działalność prof. W. Goetla została przerwana w momencie wybuchu wojny obronnej 1939 roku, prawie natychmiast po wyborze na stanowisko rektora AG. Przyszedł wtedy czas na ratowanie majątku uczelni, zabezpieczenia kadr naukowych przed rozproszeniem oraz prowadzenie działalności konspiracyjnej. Było to możliwe w założonej szkole średniej Górniczo-Hutniczo-Mierniczej na Krzemionkach, którą mógł kierować dzięki bardzo dobrej znajomości języka niemieckiego i ocalałym znajomościom i koneksjom z czasów studiów wiedeńskich. Szkołę opuściło wielu absolwentów, którzy następnie w latach powojennych kończyli studia oraz uzyskiwali stopnie i tytuły naukowe w AGH.
Dzięki zdolnościom organizacyjnym i staraniom prof. W. Goetla, Akademia Górnicza jako jedyna uczelnia wyższa w Polsce rozpoczęła działalność bezpośrednio po ukończeniu wojny, na początku 1945 roku.
W okresie powojennym (po 1945) W. Goetel wyraźnie zmienił zakres swoich zainteresowań naukowych i społecznych. Przede wszystkim zaprzestał czynnego uprawiania badań geologicznych w terenie, między innymi wskutek pogarszającego się stanu zdrowia (komplikacje po złamaniu nogi w Alpach). Na pierwszy plan intensywnej działalności postawiona została ochrona przyrody i jej zasobów, które profesor zaczął uprawiać już w okresie przed 1939 rokiem. Wokół siebie zgromadził grono wybitnych osób z prof. W. Szaferem na czele, którzy tworzyli zespół silnie zainteresowany tą dziedziną wiedzy. W. Goetel przygotował merytoryczne i praktyczne fundamenty nauki o ochronie przyrody i jej zasobów nazwaną przez siebie sozologią i sozotechniką. Stał się jej propagatorem na arenie krajowej i międzynarodowej. Przez 17 lat przewodził Radzie Naukowej Tatrzańskiego Parku Narodowego. W AGH w 1963 roku powołał do życia Seminarium Ochrony Zasobów Przyrody i Zabezpieczenia Trwałości Ich Użytkowania, które po śmierci profesora działało nadal pod patronatem jego imienia.
Tezy dotyczące ochrony środowiska znalazły swoje odbicie w raporcie sekretarza generalnego ONZ U’Thanta, a Uniwersytet w Bonn uhonorował W. Goetla nagrodą Van Tienhovena w 1959 roku za prace na rzecz ochrony przyrody.
Podobnie jak przed 1939 rokiem, prof. W. Goetel działał intensywnie także na szerokim froncie społecznym i politycznym. Był aktywnym członkiem wielu komisji i rad na szczeblu rządowym i ministerialnym oraz w Polskiej Akademii Nauk (członek rzeczywisty PAN, a przed 1939 rokiem – PAU). W 1945 roku kierował rządową grupą ekspertów polskich na konferencji pokojowej w Poczdamie.
W ciągu swego życia opublikował ponad 1000 pozycji prac naukowych, popularno-naukowych i informacyjnych.
Działalność prof. W. Goetla była pilnie śledzona, dostrzegana i nagradzana na forum krajowym i międzynarodowym. Uhonorowany został wieloma wysokimi odznaczeniami państwowymi w Polsce i poza granicami kraju (między innymi Krzyż Komandorski oraz Krzyż Komandorski z Gwiazdą Polonia Restituta, Sztandar Pracy I Klasy, Legia Honorowa, Order Św. Sawy, Order Lwa Białego, wielki srebrny medal Societe d’Acclimation et de la Protection de la Nature de France, Corona d’Italia, Krzyż Grunwaldu II Klasy), członkostwem honorowym wielu towarzystw i organizacji (np. członek nadzwyczajny Akademii Umiejętności i Sztuki w Cordobie, Polskie Towarzystwo Geologiczne, Polskie Towarzystwo Geograficzne, Austriackie Towarzystwo Geologiczne, Czechosłowackie Towarzystwo Geologiczne, Klub Wysokogórski). Za wielkie osiągnięcia na polu nauki uzyskał trzy doktoraty honoris causa, a budynek główny uczelni otrzymał imię prof. Walerego Goetla.
Profesor Walery Goetel sprawował w latach 1953–1972 wybieralną funkcję przewodniczącego Stowarzyszenia Wychowanków AGH. Dzięki jego życzliwej opiece i stałej pomocy jako rektora AGH, udzielanej Komitetowi Organizacyjnemu SW AGH, doszło do zatwierdzenia w 1948 roku historycznie pierwszego Statutu SW AGH, a następnie jego rejestracji przez władze administracyjne Krakowa w wyniku decyzji Ministerstwa Administracji. Miała ona charakter precedensowy i otwierała drogę do powstania stowarzyszeń absolwentów innych uczelni wyższych w Polsce, które wzorowały się na przyjętym statucie SW AGH.
Profesor W. Goetel był wybierany wielokrotnie z aplauzem, co 3 lata na wszystkich kolejnych Walnych Zebraniach Sprawozdawczo-Wyborczych SW AGH. Zjawisko to można ocenić jako rzecz bezprecedensową. Świadczy to o wielkim autorytecie, szacunku i przywiązaniu wychowanków AGH do swego byłego rektora, a następnie przewodniczącego stowarzyszenia. Decydujące znaczenie miały w tym przypadku prostota bycia i formułowanie myśli, rozstrzygający autorytet, wiarygodność w postępowaniu i podejmowaniu decyzji. Wszyscy uczestniczący w posiedzeniach prowadzonych przez prof. W. Goetla pamiętają zapewne sprawny ich przebieg, brak rozwlekłości w wypowiedziach i formułowaniu sądów, jasne definiowanie wniosków. W 1955 roku został wyróżniony Członkowstwem Honorowym SW AGH.
Jako przewodniczący SW AGH prof. W. Goetel nadał szczególnie uroczysty charakter dorocznym Sesjom Naukowym AGH organizowanym przez SW AGH w latach 1945–1985. Celem ich było promowanie dorobku uczelni oraz osiągnięć zawodowych jej wychowanków. Sesje te cieszyły się zawsze bardzo dużym zainteresowaniem i stanowiły nieraz główny element świąt górniczych (Barbórka) i hutniczych (Florianka) w AGH i przemyśle. Profesor W. Goetel żywo interesował się rozwojem SW AGH, tworzeniem nowych kół członkowskich, powiększaniem liczby członków, działaniem akcji zapomóg, a przede wszystkim żywym kontaktem zarządu z członkami.
W 1969 roku przewodniczył Komitetowi Jubileuszowemu 50-lecia AGH. Jednym z głównych punktów święta była uroczysta powtórna immatrykulacja absolwentów po 50 latach.
Dokonania prof. W. Goetla w każdej dziedzinie zainteresowań są ogromne. Dla uczczenia tego dzieła i Jego pamięci umieszczono w pobliżu auli tablicę pamiątkową na bloku granitu tatrzańskiego z jego popiersiem i tekstem okolicznościowym:
Walery Goetel
14.IV.1889 – 6.XI.1972
Profesor, Rektor
Akademii Górniczo-Hutniczej
geolog, badacz Tatr polskich,
twórca sozologii
całe życie poświęcił Uczelni i walce
o zachowanie piękna przyrody
• Kazimierz Matl
